De gemeente hanteert het systeem van integrale financiering. Dit houdt in dat voor de gemeentelijke organisatie als geheel de financieringsbehoefte c.q. het financieringstekort bepaald wordt; er wordt dus niet voor iedere investering of grondexploitatie apart geleend. Alle rentebaten en -lasten worden verzameld in het taakveld Treasury en daarna toegerekend aan de gemeentelijke producten op basis van de zogenoemde omslagrente. Voor de begroting 2018 is deze bepaald op 1,4%. (2017: 1,5%)

De financieringsbehoefte wordt bepaald door het verloop van verschillende kasstromen: de kasstromen vanuit de exploitatie, het investeringsplan, de grondexploitaties en de kasstromen m.b.t. de leningen. Deze kasstromen lopen niet altijd synchroon. Daarom is het nodig om de ontwikkeling van de liquiditeit in de gaten te houden, en wanneer nodig, geld te lenen.

Op basis van de reguliere begroting 2018, het investeringsprogramma voor 2018, de uitvoering van de grondexploitaties in 2018 (op basis van de actualisatie 2017), en de aflossingen op langlopende leningen is de financieringsbehoefte voor 2018 berekend op € 16 miljoen.
De langlopende schuld komt daarmee eind 2018 uit op afgerond € 152 miljoen
(zie ook de bijlage: Staat van langlopende geldleningen zoals opgenomen in de uiteenzetting van de financiële positie & 8.7).

Op basis van de meerjarenraming is tevens een prognose van de langlopende schuldpositie opgesteld, zie & 6.4.9.

Bij het risicobeheer op de gemeentelijke financiering wordt onderscheid gemaakt in kortlopende financiering en langlopende financiering. Kortlopende financiering (ook wel vlottende schuld genoemd) heeft betrekking op leningen met een looptijd korter dan één jaar.
Leningen met een looptijd langer dan één jaar vallen onder de langlopende financiering.

Renterisico’s op korte financiering (kasgeldlimiet)
Om het renterisico te beperken is de omvang van de korte schuld wettelijk, conform de Wet Fido, gelimiteerd tot 8,5% van het begrotingstotaal van een gemeente (= kasgeldlimiet). Deze grens is gesteld om te voorkomen dat een te groot gedeelte van het financieringstekort met kortlopende middelen (vaak goedkoop) wordt gedekt. Kortlopende financiering kent een relatief groot renterisico: Bij korte looptijden moeten bestaande leningen vaker worden vervangen met steeds opnieuw de onzekerheid over het actuele rentepeil op het moment van aantrekken van de nieuwe lening. Voor het jaar 2018 bedraagt de kasgeldlimiet 8,5% maal € 261 miljoen is € 22,2 miljoen.
Zolang het tarief voor de korte rente lager is dan het tarief voor de lange rente, wordt de kasgeldlimiet optimaal benut.
Op basis van de reguliere exploitatie, de te verwachten investeringen, de uitvoering van de grondexploitaties in 2018 en mutaties in de langlopende leningen zal de korte schuldpositie in 2018 naar verwachting het volgende beeld laten zien.

Figuur 4.1 (Bedragen maal € 1.000)

In de loop van het jaar toont de stand van de korte schuldpositie een wisselend beeld. Dit beeld wordt vooral veroorzaakt door de ontvangsten van de woonlasten die voornamelijk in de maanden februari t/m mei zijn geconcentreerd en de uitkering uit het BTW-compensatiefonds die begin juli aan de gemeente wordt uitgekeerd. De grootste uitgaven vinden plaats in de maanden januari en december. Naar verwachting zal eind december 2017 de kasgeldlimiet worden overschreden en zal er in januari 2018  een langlopende lening worden afgesloten om onder de kasgeldlimiet te kunnen blijven.

Renterisico’s op langlopende financiering (renterisiconorm)
Langlopende financiering wordt aangetrokken als het wettelijk maximum voor de kortlopende schuld (kasgeldlimiet)is bereikt.
De maximale omvang van aan te trekken langlopende leningen is gekoppeld aan de renterisiconorm.
Deze norm geeft het maximaal te lenen bedrag aan dat per jaar onderhevig mag zijn aan rentewijzigingen. De renterisiconorm bevordert de spreiding van de aflossingen van de langlopende leningen en daarmee de renterisico’s over de jaren.
De renterisiconorm is 20% van het begrotingstotaal.
Voor het jaar 2018 bedraagt de renterisiconorm 20% maal € 261 miljoen is  € 52,2 miljoen.

Bij het aantrekken van langlopende financieringsmiddelen wordt de looptijd en het aflossingsritme zodanig gekozen, dat het renterisico onder de daarvoor voorgeschreven norm blijft.
Leningen met een gelijkmatig aflossingsritme verdienen daarbij de voorkeur.
Naast de renterisiconorm wordt er gekeken naar de meerjarige financieringsbehoefte. De looptijd van nieuwe leningen wordt hierop afgestemd.

Tabel 4.1 Berekening renterisiconorm (bedragen x € 1.000)         

De bedragen genoemd onder 4 zijn de bedragen die in de jaren 2017 t/m 2021 moeten worden afgelost op de lening portefeuille. (zie ook tabel 4.2)

Figuur 4.2 (bedragen x € 1.000)

Uit bovenstaande tabel 4.1 en figuur 4.2 blijkt dat de risiconorm in 2018 niet overschreden gaat worden.
Tevens blijkt dat ook de komende jaren geen overschrijding van de renterisiconorm wordt verwacht.

Het totaalbedrag aan leningen per 1 januari 2018 is geraamd op € 153,1 miljoen, verdeeld over 32 leningen. De rentepercentages variëren tussen de 0,917% en 4,715%.
In de vorige paragraaf is uitgelegd dat Hilversum ruim binnen de rente risiconorm blijft.
Dit komt omdat het aflossingspatroon van de bestaande leningenportefeuille voldoende gespreid is. Hilversum heeft slechts 1 lening waarvan de rente tussentijds zal worden herzien (renteconversie). Bij dit type leningen is het renterisico het grootst, maar binnen de portefeuille van Hilversum is deze van ondergeschikt belang. In onderstaande figuren wordt de samenstelling van onze leningenportefeuille samengevat voor wat betreft looptijden en rentepercentages per 1 januari 2018.

Figuren 4.3 & 4.4

Uit figuur 4.3 blijkt dat het grootste deel van de lening schuld per 1 januari 2018 (92,425 mln.) een looptijd heeft van 25 jaar.

Uit figuur 4.4 blijkt dat het grootste deel van de lening schuld per 1 januari 2018 (58,330 mln.) gefinancierd is tegen een rentepercentage tussen de 4% en 5%.
Het gemiddelde rentepercentage van de lening schuld per 1 januari 2018 is 3,08%.

Gevoeligheidsanalyse
Tabel 4.1 in paragraaf 6.4.4 geeft onder meer informatie over de aflossingen op onze bestaande leningen in de jaren 2018 t/m 2021. De tabel hieronder geeft aan wat, uitgaande van herfinanciering van deze aflossingen (met andere woorden: de schuld neemt niet toe of af), de financiële gevolgen zijn als het rentepercentage waartegen herfinanciering plaatsvind 1% hoger wordt dan de geraamde 2% zoals vermeld in paragraaf 6.4.8 (deze bedragen verdubbelen bij een 2% hoger rentepercentage dan geraamd en worden ze drie keer zo hoog bij een 3% hoger rentepercentage dan geraamd)

Tabel 4.2 Extra rentelasten bij herfinanciering (bedragen x € 1.000)

De rentelasten worden zowel bepaald door de omvang van de schuld als door het rentepeil. Het doen van betrouwbare voorspellingen over de renteontwikkeling is niet eenvoudig. Een groot aantal factoren is hierop van invloed, zoals bijvoorbeeld de ontwikkeling van de economische groei. Sinds 2009 wordt de rente sterk beïnvloed door de schuldenproblematiek en de economische crisis in Europa. Zowel de korte rente als de rente voor langlopende leningen zijn op dit moment nog steeds relatief laag.

Het jaar 2017 kenmerkt zich door lage tarieven van zowel de korte als de lange rente.
Gedurende het jaar 2017 zien we dat de tarieven voor langlopende leningen stijgen.

Figuur 4.5 Historische Renteontwikkeling 2008-2017

Figuur 4.6 Renteontwikkeling 2017

De BNG Bank, onze huisbankier, en andere financiële instellingen voorzien dat: de lange rentetarieven zullen mede onder invloed van een aantrekkende inflatie naar verwachting wat gaan oplopen.

Naar aanleiding van de verwachting dat de lange rentetarieven zullen gaan stijgen wordt onderzocht of we de huidige leningenportefeuille kunnen herstructureren.
Onderzocht wordt of het toekomstige renterisico en de financiële gevolgen van toekomstige rentestijgingen te verminderen is.

In de begroting 2018 gaan we ervan uit dat de gemeente lang geld zal kunnen aantrekken tegen 2,0% (begroting 2017 1,75%) uitgaande van een looptijd van 25 jaar en tegen 0,15% (begroting 2017 0,35% voor kort geld met een looptijd < 1 jaar. (onder kort geld valt de rekening courant positie bij de BNG.)

Onderstaand staatje geeft een overzicht van de te verwachten rentelasten.
In 2018 bedragen deze € 4.693 miljoen.
De rentelasten lasten worden via een rente omslagpercentage verdeeld over de programma's.
Het rente omslagpercentage komt voor 2018 uit op 1,4% (2017: 1,5%).

Tabel 4.3 Lasten financieringsfunctie (bedragen x € 1.000)

De rentelasten van de langlopende leningen wordt jaarlijks lager omdat gedurende het jaar relatief dure leningen worden afgelost. De herfinanciering vindt momenteel plaats tegen lagere rentetarieven (prognose 2%) dan het gemiddelde rentpercentage van de huidige leningen is 3,08%.

Tabel 4.4 doorbelasting rente aan taakvelden (bedragen x € 1.000)

De gemeente kiest er voor, conform de aanbevelingen van het BBV, geen rente over het eigen vermogen te berekenen. Het rentepercentage van de aan de taakvelden toe te rekenen rente is afgerond op 1,4%.
Omdat het omslagpercentage iets hoger is dan het berekende omslagpercentage wordt er meer rente toegerekend aan de taakvelden dan de werkelijke externe rentelasten en ontstaat er op het taakveld Treasury een voordelig renteresultaat voor 2018 van € 122.000.

In figuur 4.5 worden de rente en aflossingsverplichtingen voor de komende jaren weergegeven op basis van de huidige lening portefeuille plus de te verwachten nieuw af te sluiten leningen in de periode 2018 t/m 2021.

Uit de grafiek blijkt dat de aflossingsverplichtingen in de jaren 2018 en 2019 rond de € 16 miljoen liggen en dat vanaf 2020 de aflossingsverplichtingen dalen.
Vanzelfsprekend zullen er ook na 2021 nieuwe leningen worden aangetrokken. Deze leningen leiden vanzelfsprekend tot nieuwe rente- en aflossingsverplichtingen, deze zijn in de grafiek niet opgenomen.
Omdat de meerjarenraming loopt t/m 2021 is er op dit moment geen inschatting te maken van de financieringsbehoefte na 2021.

Figuur 4.7 Rente en aflossingen (bedragen x € 1.000)

De prognose van de langlopende schuld is opgesteld op basis van de meerjarenraming van de begroting 2018, inclusief het Investeringsprogramma 2018 -2021, de prognose van het verloop van de grondexploitaties in de jaren 2018-2021 (conform actualisatie grondexploitaties 2017) en de kasstromen met betrekking tot de mutaties in de lening portefeuille.

Figuur 4.8 Prognose langlopende schuld (bedragen x € 1 miljoen)

De verwachting is dat de omvang van de lening schuld zich de komende jaren zal stabiliseren rond de 151 miljoen. Dit is mede het gevolg van de opbrengsten van grondverkopen zoals die geraamd zijn in de jaren 2018, 2019 in de grondexploitatie Anna’s Hoeve.

In de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing zijn kengetallen opgenomen die een beeld geven van de financiële positie van de gemeente Hilversum. Deze worden hier niet nogmaals opgenomen.

Stationsgebied
Binnen de gemeente worden plannen ontwikkeld voor het Stationsgebied.
Hierover heeft nog geen besluitvorming plaatsgevonden.
Hieronder wordt een indicatie gegeven van de schuldontwikkeling als het Stationsgebied wordt ontwikkeld. Het gaat hierbij om een uitgaventotaal van ongeveer € 43 miljoen.
De aankoop van het Gak gebouw heeft reeds plaatsgevonden voor een bedrag van € 5 miljoen in 2016 en maakt deel uit van de jaarrekeningcijfers van 2016.

Uitgangspunt is de volgende financiële fasering bij het Stationsgebied;

Tabel 4.5 Uitgaven Stationsgebied (bedragen X € 1 miljoen)

De investeringen in het Stationsgebied doen de lening schuld extra groeien vanaf 2019 t/m 2022.
De € 1 miljoen van 2018 heeft betrekking op de sloopkosten van het Gak gebouw en is opgenomen in het investeringsprogramma 2018 en maakt derhalve al deel uit van de prognose van het schuldverloop exclusief het Stationsgebied.

Figuur 4.9 Prognose inclusief Stationsgebied (bedragen x € 1 miljoen)

De lening schuld als gevolg van de ontwikkeling van het Stationsgebied bedraagt eind 2021 € 27 miljoen.

Ook andere ontwikkelingen, zoals op het Arenapark, kunnen er toe leiden dat de schuld de komende jaren verder oploopt.